Alexander Dovzhenko’nun “Earth/Dünya”sı bazı kaynaklarda Tarkovski’in en sevdiği film şeklinde geçiyor. Onu bilemem de etkileyici, görkemli bir film “Earth”. Devrim sineması diye adlandırılan kategoriye giriyor. Şimdi filmle ilgili biraz konuşalım ama önce Sovyetler Birliği’nde 1920’li yıllarda nelerin yaşandığına bir bakmamız gerekiyor.
1917’de halkının büyük çoğunluğu köylü olan bir toplumda işçi sınıfı iktidara el koydu. 1. Dünya Savaşı’nın dayattığı ağır koşullar altında devrimi gerçekleştiren Bolşevikler daha sonra da iç savaşla meşgul olmaya başladılar. Bu süreçte bütün üretim araçlarına el koymuşlardı. Fakat kentlerde açlık giderek kendisini hissettirmeye başladı. 1921 yılında Lenin Yeni Ekonomi Politikası’nı (NEP) başlattı. Yani sosyalizmin idealleriyle çelişen bir tutum olarak tarım yapan insanların özel mülkiyetine kısmen izin verilmeye başlandı. Ondan önce devlet çiftçinin üretim fazlasına el koyuyordu. Artık bu üretim fazlasının satmasına izin veriliyordu ama vergi alınıyordu. Böylece mülk sahibi sınıflar palazlandılar. Sosyalizmin kuruluşu sürecini hafife almamak gerektiğini, bunun çok zor ve dolambaçlı bir yol olduğunu bu deneyden öğrenmemiz gerekiyor. Kolay iş değil, aç insanları eşitliğe ikna etmeye çalışıyorsunuz. 1924’te ölen Lenin’den sonra otorite Stalin’in elindeydi. Stalin zeki bir insandı. Batının eninde sonunda kendisine saldıracağını biliyordu ve sanayi hamlesini gerçekleştirmek için sermaye birikiminin şart olduğunu da biliyordu. Kısa sürede muazzam şeyler yaşandı. Toplumsal ihtiyaçlar büyük oranda giderilmeye başlandı. Sanayide önemli ilerlemeler gerçekleşti ve Stalin’in artık NEP belasına son vermek için düğmeye bastığında tarih 1928’di. Tarımda mülk sahibi sınıflar kulaklar olarak adlandırılıyorlardı. Stalin kulakların mülkiyetine el koymaya başladı. Kim için? Sovyet halkı için. Daha önce yazdığım için tekrar olacak ama burjuvazi azcık öteye gider misin canım kardeşim demekle ikna edilmiyor. Hatta hiç ikna olmuyor. Yapılacak belli. Yine insanlık bizde kalsın diyerek önce kendilerine yeni düzen tebliğ ediliyor ve direnmemeleri isteniyor. Ne yapıyor kulaklar? Ya benimsin ya toprağın diyerek Sovyetler Birliği’ndeki canlı hayvan stokunun beşte birini öldürüyor. Bu kıyım 2. Dünya Savaşı’nda bile bu kadar olmamıştı. Bunu yapıyor kulaklar ve bugün anti-komünizmin Stalin’e milyonlarca insanın katili yaftasını yapıştırmalarının sebebini açıklayan şey gerçekleşiyor. Bu arada bazı aşırılıklar oluyor elbette. Ama Stalin o zaman mazlumca hele sor bi niye yaptım demiyor ve kararlılıkla sömürücüleri tasfiye ediyor. Pardon milyonlarca insanı öldürdü mü diyelim? Kabul etmeliyiz ki yaşam çok değerlidir ve bir insana yapılacak en büyük kötülük onu öldürmektir. Ama tarih boyunca sömürü düzeni milyarca insanın doğrudan ve dolaylı olarak canını almıştır, almamışsa da onlara aşağılık bir hayatı layık görmüştür. Bu düzeni ortadan kaldırma girişimlerinde düzenin sorumluları korkarım ki biraz rahatlarından olacaklardır. Olaya böyle bakmak lazım. Yaşamı boyunca zor koşullar altında somut çözümler üretmiş birisi olan Stalin bu engeli de başarıyla aşmıştır ve muazzam devletin temelleri böyle atılmıştır.
Tam da bu sıralarda çekilen “Earth”, NEP’in tasfiye sürecini işleyen bir yapım. Kulaklar var, yoksul köylüler var. Kulakların direnmesi, köylülerin mücadelesi var. Elbette ki propaganda amaçlı bir film ama şu ana kadar izlediğim bütün Sovyet filmleri gibi olağanüstü bir sinematografisi var. Bence kesinlikle öyle değil ama kof bir propaganda filmi bile olsa size dost bir film “Earth”. Süreci elinden geldiğince sağlıklı bir şekilde işlemeye çalışıyor. İzleyin, sıkılmazsınız. Hiçbir şey kaybetmezsiniz, çok şey kazanırsınız. Ama bana ne 1930’un eşitlik mücadelesinden ve onu anlatan siyah beyaz sessiz filmden derseniz buyurun muhteşem kara şövalye sinema olayına.
