GÜÇLÜ BİR KADIN GÜÇLÜ BİR FİLM

2009 tarihli “Agora” adlı filmden bahsediyorum. Yönetmeni Şilili Alejandro Amenabar. “Tez”, “Aç Gözlerini”, “İçimdeki Deniz”, “Diğerleri” gibi başyapıta yakın filmlerin yönetmeni. Boşa kürek sallamıyor bu filmde de.

Agora ne demek? Roma şehirlerinde “meydan” işlevini gören yerler. Bu yerlerde başat faaliyet ticaret olmakla birlikte siyaset de bu yerlerin en önemli faaliyetlerindendi. Zaten ticaret hiç tahmin edemeyeceğiniz kadar siyasi bir faaliyettir.

Dördüncü yüzyılda İskenderiye’deyiz. Mısır’ın İskenderiye şehri. Büyük İskender’in adına kurulan bu şehir, dünyanın yedi harikasından biri olan İskenderiye Feneri ile meşhur değildir sadece. Orada tarihteki en önemli kütüphanelerden biri olan İskenderiye Kütüphanesi de vardı. 900 bin adet kitap (rulo halinde) bulunuyordu. Bu kütüphaneyi yaktılar. Yeni yeni palazlanmaya başlayan Hristiyanların mı yoksa halife Ömer’in mi yaktırdığı konusunda ihtilaf vardır.

Filme göre Hristiyanlar yakıyor.

İşte bu kütüphanede Hypatia (Hipeyşa) adlı çok güçlü bir kadın figürü vardır. Film de onun hikâyesidir.

Kütüphane bünyesindeki akademide matematik, astronomi ve felsefe dersleri vermektedir. Bilime tutkuyla bağlıdır. Hiçbir dine inanmamaktadır ama apolitik bile diyebileceğimiz bir hoşgörünün sahibidir. Siyasetten arındırılmış bir bilimin ve felsefenin olamayacağını bu filmde bir kez daha görebiliyoruz.

Hypatia ders verir. Öğrencilerinden köle Davus ve geleceğin valisi Orestes kendisine aşıktır. Güzel ve güçlü bu kadının ilgisini erkekler çekmemektedir veya bize öyle gösteriliyor. Filmde Hypatia aseksüel bir karakter. Zaten babası da bir erkeğin “malı” olarak bilimden, felsefeden kopmasının adil olmayacağını söylüyor.

Hristiyanlar dedik. Bugün Müslümanlar, “Allah İsa’ya İncil verdi, sonra insanlar onu bozdu” dediklerinde tuhaf oluyorum. Üç büyük dinin birbirlerinden çok farklı yapıları vardır. İslam, örgütleyicisi hayattayken siyasi iktidarı elde etmiş bir şeydir. Örgütleyici öldükten 100 sene sonra da imparatorluk haline gelmiştir. Bu anlamda daha “başarılıdır”. Hristiyanlığın örgütleyicisinin kurgusal bir karakter olup olmadığı bile bugün tartışma konusudur. Gerçek bir karakterse eğer, onun ölümünden sonra takipçileri çileli bir yeraltı faaliyeti yaşayıp sonra da adım adım, tırnaklarıyla kazıya kazıya iktidara yürümüşlerdir. Sonra da dünyayı fethetmişlerdir. Hristiyanlar da bu anlamda daha “başarılıdırlar”.

Hristiyanlar elbette Roma İmparatorluğu’nun halkta yansıyan memnuniyetsizliği üzerinden yükselmişlerdir. Her yükseliş gibi memnuniyetsizlik + irade…

İskenderiye’de bunları çok görmüyoruz ve hikâyenin neredeyse sonundan başlıyoruz. Hristiyanlar artık ciddi bir toplumsal birikim yapmışlar ve elbette ki rahat durmuyorlar. İktidar istiyorlar.

Alıyorlar da normal tarihsel seyir içinde. Hypatia gibilerin trajedisiyle ilgileniyor film.

Hypatia siyasi mecliste söz hakkına sahip ama istenmiyor Hristiyan odaklar tarafından. Birincisi dinsiz birisi. Kimseye bir zararı, lafı yok ama dediğimiz gibi bunlar politik şeylerdir. Hoşgörü falan hi-ka-ye. İstenmiyor açıkçası çünkü siyaset yapmak isteyenler için bir çıkıntı. İkinci olarak da bilimsel faaliyetleri, bazı buluşları kutsal kitapların saçma sapan tezlerini çürütüyor. Bu da siyaset yapılmasını engelleyen ciddi bir faktör. Kadın olması da kendisine düşman olanların işlerini epeyce kolaylaştırıyor doğrusu. Sınıfsal yapısı değil biyolojik yapısı kendisi için bela kaynağı olabiliyor kolaylıkla.

Karın ağrısı, çıkıntı, baş belası Hypatia’nın başına neler gelecek?

Filmin, tarihi İskenderiye şehrinin canlandırılması konusunda başarılı olduğunu belirtmeliyiz. Bütün bu filmler için doğal plato olan Malta’yı gidip görmek isterdim.

Bu filmlerin İngilizce olmaları benim en büyük şikayetlerimdendir. Ama “mal” bu. Yapacak bir şey yok. Bir film 100 milyon dolar bütçeye sahipse onu Amerikalılara satmak zorundasınız veya sadece Amerikalılar bu kadar parayı verebilirler ama kendi kurallarıyla.

Neyse…   

İyi günler.